Nederland is in de ban van stikstof nu door een uitspraak van de Raad van State duizenden bouwprojecten stilgelegd dreigen te worden. Maar het probleem is al jaren bekend mede dankzij stikstof-expert Jan Willem Erisman, sinds 2009 hoogleraar aan de VU.
Al in 2013 werkte hij mee aan het rapport Our Nutrient World waaraan tientallen wetenschappers uit de hele wereld meeschreven. Daarin wordt gewaarschuwd voor de gevolgen van de wereldwijd veel te hoge uitstoot van stikstofverbindingen, zoals ammoniak. Stikstof is een belangrijke veroorzaker van fijnstof en vermesting van de natuur. Ook veroorzaakt een overschot aan stikstof dood water, zoals bij de lagune van Venetië.
Een ware killer
In 2013 besteedde Advalvas aandacht aan het werk van Erisman. “Stikstof is een ware killer. In Europa gaan mensen gemiddeld zes maanden eerder dood dan nodig door fijnstof. En zestig procent van de fijnstof wordt veroorzaakt door stikstofverbindingen”, zei hij toen onder meer.
De uitstoot van stikstofverbindingen is in Nederland hoog vergeleken met andere landen. Dat komt vooral door de intensieve veehouderij, goed voor een derde van de uitstoot hier. Dat gebeurt vooral in de vorm van mest die de bodem verzuurt met als gevolg een verandering van de begroeiing en het uitsterven van allerlei planten en grassen. Maar ook het verkeer stoot veel stikstof uit.
Falend beleid
In een opiniestuk in september 2015 waarschuwt Erisman al dat de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), waar de Raad van State nu een streep door heeft gehaald, niet zal gaan werken. ‘Bij de PAS gaat de overheid er op voorhand vanuit dat haar beleid succesvol is en dat de ecologische herstelmaatregelen sowieso effect hebben op de stikstofemissies. Een deel van de theoretische behaalde ‘stikstofruimte’, wordt weggegeven om extra economische activiteit te kunnen toestaan.’ Hij noemt dit lenen van de natuur. ‘Dit is gevaarlijk, want wie garandeert dat er werkelijk natuurwinst optreedt’, aldus Erisman.
Hij schrijft ook: ‘De situatie in Nederland is ongunstiger dan elders. Ons onderzoek aan de VU laat zien dat de stikstofemissie de afgelopen tien jaar niet meer afgenomen is en er zijn grote twijfels over de effectiviteit van de maatregelen in de landbouw.’
Dat was in 2015. Hij kreeg gelijk. In de intensieve veeteelt wordt nu veel meer mest geproduceerd dan volgens de regels van de Europese Unie is toegestaan, zodat de boeren strenge maatregelen te wachten staan. D66 pleit inmiddels al voor halvering van de veestapel.