Met de sluiting van De Verrekijker laat het college van bestuur zien dat er voor democratisering, participatie en kritische ideeën geen plaats is aan de VU, dat vindt Dimitris Pavlopoulos. De Verrekijker is volgens Pavlopoulos het symbool van protest tegen het huidige systeem. Ik wil hier verder geen oordeel vellen over De Verrekijker, maar de aandacht vestigen op een dieperliggend probleem: de democratiseringbeweging lijkt te zijn doodgebloed.

De roep om een andere universiteit begon aan de VU. Na de aangekondigde reorganisaties vormde een deel van het personeel de Verontruste VU’ers. Kort daarna ontstond bij de faculteit Aard- en Levenswetenschappen de actiegroep Titanic. Beide vonden elkaar in de eis om een ander bestuur van de VU. Bestuur moest veel meer bottom-up en horizontaal worden en universiteiten moesten niet langer geleid worden als middelgrote bedrijven. Snel daarna werden dezelfde eisen gesteld aan de andere Amsterdamse universiteit, de UvA. De roep om een andere universiteit leidde daar tot de bezetting van het Maagdenhuis.

De Maagdenhuisbezetting ligt alweer drie jaar achter ons; de eerste acties van de Verontruste VU’ers en Titanic zelfs vier. Wat is er in de tussentijd gebeurd? Aan de UvA werd een referendum gehouden. Een kleine meerderheid van het personeel sprak zich uit voor lichte wijzigingen en een meerderheid van studenten voor ingrijpendere wijzigingen. Aan de VU werd een raadpleging gehouden. De raadpleging kende met 34 procent respons bij het personeel en minder dan 5 procent bij de studenten slechts beperkt succes. Toch schreef de medezeggenschap een rapport met concrete aanwijzingen voor verandering, mede gebaseerd op de VU-raadpleging.

Anno 2018 lijkt het er dus op dat de democratiseringsbeweging is doodgebloed. Aan de UvA kondigde de grootste studentenpartij recentelijk aan dat ze ermee ophoudt. Haar leden vinden dat er te weinig verandert aan de UvA en dat ze te weinig kunnen wegen op de besluitvorming. Ook aan de VU lijkt er weinig veranderd. Nochtans zijn de oude problemen niet weg. Personeel klaagt nog steeds over werkdruk en gebrek aan inspraak. Sommige studenten klagen nog steeds over het bedrijfsmatige karakter van universiteiten. Wel heeft het debat zich intussen verschoven naar de rol van de rijksoverheid. Rector Vinod Subramanian wees er onlangs nog op dat de rijksbijdrage per student blijft dalen. Deze kritiek wordt gedeeld door de VSNU en andere universiteiten.

Welke conclusie moeten we hieruit trekken? Was de democratiseringsbeweging een maat voor niets? De interne structuur van de VU is weinig veranderd in vergelijking met vier jaar geleden. Behalve meer aandacht voor de problemen heeft de agitatie weinig opgebracht. Heeft de beweging zich vergist en dient de verandering inderdaad vanuit Den Haag te komen? De universiteiten lijkt verandering te reduceren tot een vraag om meer geld vanuit rijksbijdragen. De structurele problemen gingen niet alleen over een tekort aan geld, maar ook over de stijl van besturen, karakter en doel van de VU. Werden de ideeën van de democratiseringsbeweging niet breed genoeg gedragen? Naast de beperkte opkomsten bij referendum en raadpleging wijst het gebrek aan agitatie anno 2018 inderdaad in die richting.  

Kortom, het momentum voor democratisering is voorbij. Vele terechte vragen, zoals waar willen we naartoe met de VU en hoe geven we het best vorm aan een universiteit, zijn nooit afdoende bediscussieerd.

De auteur is promovendus filosofie bij Geesteswetenschappen