Er wordt veel geschreven hoe de wereld eruit zal zien ná de coronacrisis. In plaats van kristallen bollen te raadplegen kunnen we beter kijken naar wat nu relevant is. Dan worden drie paradoxen zichtbaar:

Corona is democratisch én discrimineert

Corona is democratisch, ze maakt iedereen gelijk. Tegelijk is het te gemakkelijk om te stellen dat het virus corona klassenonafhankelijk zou zijn. De pandemie werkt ook asymmetrisch. Zo trekken de allerrijksten zich terug in bunkers en hamsteren beademingsapparaten voor het geval zij zelf ziek worden. Zit de middenklasse veilig thuis en geeft haar kinderen les op de iPad. Maar werken de laagstbetaalden (zorg, afvalverwerking) in de frontlinie om de maatschappij draaiende te houden.

Laten we ook niet vergeten dat social distancing een privilege is van de welgestelden. Voor mensen in gevangenissen, vluchtelingenkampen of uitpuilende sloppenwijken is afstand houden of thuiswerken onmogelijk.

De wereld staat stil én verandert razendsnel

Corona heeft de wereld tot stilstand gebracht. Van de wereldeconomie tot de porno-industrie, overal is de bedrijvigheid plat komen te liggen. In schril contrast hiermee staat de wereld van veiligheid. Criminelen hebben hun werkwijze razendsnel aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Zo proberen internetcriminelen persoonsgegevens te bemachtigen door phishing-mails te sturen met daarin nepnieuws over het coronavirus.

Doordat we meer thuis zijn stijgt het aantal meldingen van huiselijk geweld. Net als de vraag naar online kinderporno. Ook kun je in de cel belanden voor gedragingen die voor de coronacrisis als onbeschoft zouden worden gezien, zoals hoesten in iemands gezicht.

Tegelijk worden in een ijltempo digitale surveillancemiddelen in werking gesteld. Wat de ratel ooit was voor de bestrijding van de pest, is de smartphone voor het coronavirus. Aan de hand van de locatiegegevens van je smartphone kan men zien of we samenscholen.

Corona is mondiaal én de natiestaat het centrum

Bij deze crisis hangt de gezondheid van iedere aardbewoner vooral af van de gezondheid van andere bewoners. De logische veronderstelling is dan een gemeenschappelijke aanpak ervan. Te beginnen door de Europese Unie. Maar het tegenovergestelde gebeurt. In plaats van samen te werken nemen landen eenzijdige acties en regelen ze hun eigen steun.

In tijden van corona geldt het elk-land-voor-zichzelfadagium. Daarbij groeit de roep om nationale leiders en een sterke staat. In het coronationalisme geeft de staat aan burgers het gevoel dat zij controle heeft over hun lot en is de staat weer in één klap de baas over onze samenleving. Want waar is de Europese Unie als je haar nodig hebt?

Kortom, corona wordt voorgesteld als een natuurkracht die alles op zijn kop zet en een nieuwe samenleving inluidt. Wat onvoorspelbaar leek, wordt nu opeens werkelijkheid. Mij lijkt dat de pandemie nog duidelijker laat zien wat er al gaande was en tragisch hetzelfde is gebleven. Net als het virus maken we alleen een versnelling daarvan mee.

Marc Schuilenburg is universitair docent aan de afdeling Strafrecht en Criminologie.

Een uitgebreide versie van dit opiniestuk is eerder verschenen op socialevraagstukken.nl