Afgelopen maanden is er veel aandacht geweest voor diversiteit en inclusiviteit aan de VU. Terecht. Een veilige werk- en leeromgeving waar je jezelf kunt zijn is ongelooflijk belangrijk voor ieders welzijn. Als vrouw in een grotendeels mannelijke omgeving ben ik me maar al te goed bewust van hoe frustrerend het kan zijn als je niet als gelijkwaardig gezien en gehoord wordt. Ook anno 2021 overheersen bij veel van de bestuurlijke vergaderingen en commissies nog veel te vaak de mannelijke mores in taalgebruik, omgangsvorm, toon, lichaamshouding en gebruikte voorbeelden. Er is duidelijk nog heel wat winst te behalen op het gebied van diversiteit in de academische wereld.

Nieuwe initiatieven om een inclusieve werk- en onderwijsomgeving te creëren schieten dan ook als paddenstoelen uit de grond. Vrijwel altijd bevatten die op Amerikaanse leest gestoelde voorstellen voor neutraal taalgebruik, waarin men elke verwijzing naar geslacht of seksuele gerichtheid vermijdt. Waar in de afgelopen decennia geijverd is om ‘hij/zij’ te gebruiken in plaats van alleen maar ‘hij’, zou dat nu ‘hen’ moeten worden. Ook zouden docenten hun colleges niet meer moeten beginnen met ‘beste dames en heren’, maar met ‘beste studenten’.

Door de schuine streep in v/m te kantelen naar v-m omvat zo’n uitdrukking het hele continuüm aan geslachtsidentiteiten

Helaas pakken deze goedbedoelde pogingen voor inclusief taalgebruik juist averechts uit in de Nederlandse taal. In tegenstelling tot het Engels kent het Nederlands van vrijwel elke aanduiding van persoon of beroep een mannelijke en een vrouwelijke aanduiding. ‘Student’ verwijst naar een mannelijk leergierig persoon en de vrouwelijke vorm is studente. Op deze manier sluiten we niet alleen alle non-binaire personen uit, maar maken we ook nog eens ruwweg de helft van de mensheid onzichtbaar.

De collegezaal is niet de enige ruimte waar deze semantiek problemen geeft. In de trein worden sinds kort stelselmatig alle reizigsters genegeerd en bij advertenties kunnen we niet langer v/m gebruiken om aan te geven dat vrouwen de voorkeur krijgen bij gelijke geschiktheid. De dominantie van de man als norm wordt op deze manier alleen maar sterker.

Wie denkt dat het wel meevalt met de mannelijke bias in onze spreektaal, moet voor de grap eens consequent het gebruik van hij en zijn vervangen door zij en haar als men naar een niet-gespecificeerd individu verwijst. Ik doe dat regelmatig en het is opvallend hoeveel verbazing en ongemak dat opwekt. Het toont aan hoezeer we gewend zijn om in mannelijke stereotypen te denken en hoe hard we het nodig hebben om de maatschappelijke norm uit te breiden naar niet-mannelijke identiteiten.

Het mooie is dat met een beetje creativiteit de Nederlandse taal voldoende mogelijkheden biedt om inclusief te zijn. Bijvoorbeeld door beste dames en heren te vervangen door beste dames tot heren, of door de schuine streep in v/m te kantelen naar v-m omvat zo’n uitdrukking het hele continuüm aan geslachtsidentiteiten. Laten we diversiteit omarmen, niet vermijden!

Jacintha Ellers is hoogleraar evolutionaire ecologie aan de VU.