De VU beroemt zich op haar diversiteitsbeleid, maar doet te weinig tegen racisme en discriminatie, vinden de opstellers van een rapport over Amsterdams racisme.

De VU doet niet genoeg tegen racisme binnen haar muren, dat schrijven onderzoekers van The Black Archives, een cultureel centrum met een historisch archief dat zich richt op zwarte mensen in Nederland. De onderzoekers schreven in opdracht van de gemeente Amsterdam een rapport over racisme in de stad, en wijdden ook een hoofdstuk aan de VU en de UvA, die er beide niet goed vanaf komen.

Over de VU schrijven de rapporteurs dat het curriculum nog steeds te eurocentrisch is, docenten, bestuurders en docenten vrijwel altijd wit zijn en dat, hoewel de VU heeft beloofd haar eigen verleden, structuren en vooroordelen en vanzelfsprekendheden kritisch te zullen onderzoeken, daar niet veel concreters uit is voortgekomen dan een serie online debatten, bijeenkomsten over discriminatie in het kader van ‘courageous conversations’ en de mogelijkheid voor studenten om te praten met een vertrouwenspersoon als ze te maken krijgen met ‘ongewenst gedrag’.

Hatelijke sneer

Daarbij wordt seksuele intimidatie genoemd, maar blijven racisme en discriminatie onbenoemd, constateren de onderzoekers. Ook in het Instellingsplan, het strategisch plan van de VU voor de komende vijf jaar, komt het woord ‘racisme’ niet één keer voor. Daaruit trekt Black Archives de conclusie ‘dat de universiteit niet erkent dat (institutioneel of anti-zwart) racisme een probleem is binnen het instituut en dat het derhalve geen prioriteit is om het tegen te gaan.’

Maar racisme is er wel degelijk op de VU-campus, aldus de rapporteurs. Ze geven er voorbeelden van uit onder andere Zoom-bijeenkomsten en interviews en opiniestukken in Ad Valvas. Een hatelijke sneer naar een moslim met hoofddoek, een zwarte promovendus die op haar eigen afdeling als indringer wordt gezien.

De weergave van een debat over het eurocentrisme bij oudheidkunde, in 2015, wordt op Facebook door docent oude geschiedenis Jaap-Jan Flinterman, die een van de deelnemers was, bekritiseerd omdat het volgens hem te eenzijdig wordt belicht. Tijdens het debat ging het onder meer over de theorie dat de Oude Grieken al hun ideeën hebben gekopieerd van zwarte Afrikanen en de weigerachtigheid van Flinterman en zijn collega’s om die theorie in hun introductiecursus te behandelen, haalt The Black Archives aan als voorbeeld van een gebrek aan diversiteit. Flinterman werpt tegen dat de theorie ‘bewijsbaar onjuist’ is en dat de definities van de begrippen racisme en diversiteit op deze manier worden opgerekt.

Externe waakhond

De onderzoekers hebben enkele aanbevelingen. Die gaan onder meer over het uitbreiden van de bibliotheken van onderwijsinstellingen met zwarte auteurs, verplichte cursussen voor docenten rond institutioneel en anti-zwart racisme, een inclusiever curriculum met meer aandacht voor onder andere kolonialisme en slavernij, de bevordering van de doorstroom van zwarte docenten en allerlei maatregelen tegen racisme en discriminatie.

Opvallendste aanbeveling is de instelling van een ‘externe waakhond’ die ‘dwingend advies’ geeft en de autoriteit heeft om in te grijpen in het geval van racisme binnen onderwijsinstellingen, ‘omdat is gebleken dat vanuit scholen zelf weinig actie wordt ondernomen’. Flinterman vreest dat dit 'kan worden opgevat als een bedreiging van de academische vrijheid.'