Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Campus
& Cultuur

‘Van geesteswetenschappen blijf je af’

Het gerucht gaat dat een commissie de onderwijsminister adviseert om 150 miljoen over te hevelen van geesteswetenschappen naar bèta en techniek. Maar de VU-decanen van Geestes- én Bètawetenschappen vinden dat een absurd idee.

De commissie-Van Rijn, die de bekostiging van het hoger onderwijs onder de loep neemt, wil volgens nieuwssite ScienceGuide.nl 150 miljoen euro overhevelen van onder meer geesteswetenschappen naar de bètafaculteiten en de technische opleidingen.

ScienceGuide beweert ‘betrouwbare bronnen’ te hebben, maar niemand wil het bericht bevestigen. Een woordvoerder van het onderwijsministerie werd zelfs heel boos toen Advalvas hem belde. Hij verwees naar een andere woordvoerder, maar die geeft niet thuis.

Niet waar

“Ik heb juist uit betrouwbare bron vernomen dat het niet waar is”, zegt Michel ter Hark, decaan Geesteswetenschappen. “Maar gerust zijn we er niet op. Honderdvijftig miljoen euro! Geesteswetenschappen bij de UvA heeft een budget van 80 miljoen, en dat is de grootste. Ons budget is 25 miljoen. Er zou nauwelijks iets overblijven van geesteswetenschappen in Nederland. Echt te zot voor woorden!”

‘Het kan niet zo zijn dat we er ruzie om krijgen met andere faculteiten’

Ter Hark rekent op de solidariteit van zijn VU-collega bij de bètafaculteit, decaan Guus Schreiber. Die heeft hij, blijkt als Advalvas na Ter Hark met Schreiber gaat praten. “Natuurlijk hebben we geld nodig, maar wel op een faire manier”, aldus Schreiber. “Het kan niet zo zijn dat we er ruzie om krijgen met andere faculteiten. Als het waar zou zijn wat ScienceGuide schrijft, lijkt me dat een absurde uitspraak van de commissie-Van Rijn. Geesteswetenschappen zijn ontzettend belangrijk.”

Een kneus

Absurd, misschien, maar helemaal nieuw is het idee om geld voor de bèta’s weg te halen bij geesteswetenschappen ook weer niet. Zowel de overheid als onderzoeksfinancier NWO kennen het leeuwendeel van het beschikbare onderzoeksbudget als vanzelfsprekend toe aan de bèta’s. Kunstgeschiedenis en letterkunde komen er bekaaid vanaf, andere vakgebieden binnen de geesteswetenschappen doen het beter. Ook de belangstelling onder aspirant-studenten voor talenstudies, lange tijd het hart van de geesteswetenschappen, is tanende.

Ter Hark wijt dat mede aan de veronachtzaming van het maatschappelijke belang van geesteswetenschappen. “Er is de afgelopen jaren een enorme campagne gevoerd om scholieren te laten kiezen voor een bètastudie. “Kies bèta, kies voor techniek. Je bent dan een kneus als je nog voor geesteswetenschappen kiest.”

Krimp

Gevolg: krimpende studentenaantallen bij geesteswetenschappen, de afschaffing van studies als de bachelor literatuur & samenleving Nederlands (behoudens de lerarenopleiding) en een almaar slinkend budget, want een groot deel van de financiering is gerelateerd aan het aantal studenten, diploma-uitreikingen en promoties.

“Bij ons zijn veel studenten zogeheten tweedekansers”, zegt Ter Hark. “Studenten die onder druk van die bètacampagne bèta zijn gaan doen, zich realiseerden dat het toch niets voor hen was en alsnog voor een studie in de geesteswetenschappen kozen. Maar voor die studenten krijgen we geen bekostiging”, aldus Ter Hark.

“En daar komt nog bij dat geesteswetenschappen, met al die kleine studies waar veel gespecialiseerde docenten voor nodig zijn, daardoor relatief duur zijn.”

Arme universiteit

Schreiber laat een staafdiagram zien, waaruit in één oogopslag te zien is hoeveel van de financiering van de Nederlandse universiteiten in 2018 bestond uit een vaste voet, een bekostiging van de infrastructuur van de universiteiten, dus gebouwen en voorzieningen, en hoeveel afhankelijk is van de aantallen studenten. De vaste voet van de VU is een van de laagste: 40 procent.

‘De VU heeft last van het feit dat ze een grote universiteit is geworden’

“De percentages wisselen elk jaar, maar sinds de jaren tachtig is de trend in dit diagram niet meer veranderd”, zegt Schreiber. “En dat slaat nergens op, want de VU was toen een veel kleinere universiteit dan nu. Toen ik studeerde, waren er bij de VU in totaal 5.000 studenten, nu hebben we er bijna 25.000.”

Maar doordat de samenstelling van die bekostiging nooit is veranderd, is de VU voor haar bekostiging in onevenredige mate afhankelijk van het aantal studenten. “De VU heeft last van het feit dat ze een grote universiteit is geworden, met een grote bètafaculteit”, aldus Schreiber. “Door die kleine vaste voet is ze daardoor ook een arme universiteit.”

Kapot concurreren

De bekostiging zoals die nu is, noopt de universiteiten om elkaar kapot te concurreren om studenten aan te trekken, zegt Schreiber. “Maar die studenten worden aangetrokken om de verkeerde reden, namelijk om geld binnen te halen.” Een grotere vaste voet maakt de noodzaak kleiner om alsmaar meer studenten te lokken.

Door die groeiende studentenaantallen is de bètafaculteit aan de VU volgens Schreiber inmiddels de grootste van het land geworden, met 7.000 studenten. “Zoals het er nu naar uitziet zal de studie artificial intelligence volgend studiejaar vervijfvoudigen”, vertelt Schreiber. “Nu moet ik met mijn bètacollega’s in het land in overleg over een betere verdeling van die aantallen, want we kunnen niet onbeperkt studenten blijven toelaten. Aan de VU wordt zelfs al overwogen om naast het Nieuwe Universiteitsgebouw, waar een deel van de bètafaculteit straks naartoe verhuist, ook het OZW-gebouw weer in gebruik te gaan nemen, als daar straks het contract met Inholland afloopt.”

Maar hoe nijpend de problemen bij bèta ook zijn, van geesteswetenschappen blijf je af, vindt Schreiber. “Er was ook sprake van om geld voor de bèta’s bij de gammawetenschappen weg te halen, maar omdat die stevig hebben gelobbyd bij de overheid, is de focus van de commissie-Van Rijn mogelijk bij geesteswetenschappen komen te liggen.”

Geen pretpakket

Schreiber ziet de bètacampagne op scholen niet als een oorzaak van de afnemende populariteit van geesteswetenschappen bij scholieren. “Het vwo-profiel cultuur & maatschappij heeft nu het imago van een pretpakket; dat is een foutief beeld en zorgt ervoor dat scholieren dan maar voor economie & maatschappij kiezen.”

Het maatschappelijke belang van geesteswetenschappen is evident, vindt Ter Hark. “We leveren leraren, alleen daarom al. Ik blijf erop hameren dat onze alumni voor het onderwijs moeten kiezen. Daarnaast spelen geesteswetenschappen een belangrijke rol in het debat over identiteit en diversiteit. En als je ziet hoe belangrijk communicatie-experts en taalwetenschappers zijn geworden in bijvoorbeeld de dienstverlenende sector. Het stoort me enorm dat onze rol in al die zaken voortdurend wordt onderschat.”

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.