Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
27 maart 2024

Campus
& Cultuur

Pas op: dit artikel is onbetrouwbaar

Aan de inzet heeft het niet gelegen. EOS, faculteitsvereniging van Sociale Wetenschappen, heeft het jaarbudget er tegenaan gegooid en omlijst de drie aanwezige sprekers op het congres over de geloofwaardigheid van het nieuwsmet petitfours van Van der Leer, soep van Soup en Zo, een cabaretier én een maand gratis De Correspondent. Maar dat alles is bijzaak in de Crea Muziekzaal als de voice-over in de introvideo de retorische vraag stelt: “Wat denk jij: Kunnen we het nieuws überhaupt nog wel vertrouwen?” En nu jullie weer, journalisten. Terwijl je het onderstaande verslag leest, vraag jezelf dan af: ‘Kan ik dit artikel überhaupt nog wel vertrouwen?’

Snel nieuws

“We proberen het zo goed mogelijk te doen.” Met die nederige opmerking start Dennis van Luling, chef online Algemeen Dagblad, zijn uiteenzetting over de dilemma’s en discussies die zijn redactie regelmatig teisteren. De blik in de keuken gaat aan de hand van praktijkvoorbeelden. De foto van ‘kopschoppers’ in Eindhoven werd zonder zwarte balkjes gepubliceerd, aan de andere kant belt de bestuurder van de monstertruck in Haaksbergen naar de redactie met de vraag of het balkje weg mag, anders lijkt hij zo crimineel.

De AD’er krijgt het vandaag zwaar voor zijn kiezen. Als vertegenwoordiger van het ‘snelle nieuws’ is hij een makkelijke prooi voor de aanwezige sociale wetenschappers. Het AD, dat is sensatie! Toegegeven, Van Luling heeft wat gaten in zijn betoog. Neem de berichtgeving over de terroristische aanslagen in Parijs. Het al dan niet publiceren van foto’s, hoe schokkend ook, werd bepaald door de context. Welke media hebben het al, hoe waren de reacties van de lezers op de vorige bloederige foto? Dat klinkt wat arbitrair, merkt ook een student uit de zaal op. Uiteindelijk is de grens aangegeven in de wet, daarbinnen zijn het redactionele, persoonlijke overwegingen, aldus Van Luling.

Het publiek haakt gretig in op een discussies over de razende snelheid van het nieuws en hoe soms klakkeloos berichten over worden genomen zonder ze te checken. Zo is er de studente die ’s ochtends geïnterviewd werd door een Utrechtse nieuwszender en zichzelf diezelfde dag terugzag in het 8-uur-journaal: “Hoe snel gáát dat?” Bovendien, aan haar was niets gevraagd. Van Luling: “Als het opvallend is kan het zomaar overgenomen worden, maar als journalist moet je mensen daar wel beter over inlichten.”

Context bij het nieuws

Waar Van Luling zijn krant verdedigt, maar ook het boetekleed aantrekt en kritisch is op slordige directe collega’s, vertelt Karel Smouter een ander verhaal. Het is het verhaal van De Correspondent, waar hij adjunct-hoofdredacteur van is. Een pleidooi voor ‘constructieve journalistiek’. Het uitgangspunt van De Correspondent is grotendeels bekend: voorbij de waan van de dag, context bij het nieuws. Dat houdt ongeveer in dat je juist niet publiceert als de wereld ergens plotseling ontploft. Juist dan is het nieuws onoverzichtelijk, onbetrouwbaar.

“Jullie lijken recht tegenover elkaar te staan”, wijst een student richting Van Luling. Hij reageert: “Wij zitten in het oog van de storm, maar ik denk dat wij traditionele media kunnen leren van De Correspondent qua duiding.” De realiteit heeft echter grenzen, want bij het Oekraïne-referendum kon zijn krant nog zoveel duiden en toelichten, “maar bij tachtig procent van de mensen komt het niet binnen.” Het is de zoveelste valkuil in het debat: je kunt als lezer of kijker nog zoveel klagen over gebrekkige context, uiteindelijk ben je ook je eigen filter. De student die zich afvraagt waarom hij nooit over de oorsprong van IS leest, krijgt van Smouter een link doorgestuurd. Hebben ze bij De Correspondent uitgebreid over geschreven.

Buitenlandjournalistiek

Dat die o zo geroemde context niet zomaar uit de lucht komt vallen, bewijst ook freelance buitenlandjournalist Manon Stravens. Maanden verzamelde ze informatie voor een boek over Boko Haram. Wie echt wil weten wat er speelt, moet voorbij het idee dat iets nieuws is als het dichtbij en drie minuten geleden is gebeurd. En realiseer je dan ook dat die context geen einde brengt aan de discussie over objectiviteit. Want wie een boek schrijft over Boko Haram moet weten dat die organisatie groeit door media-aandacht, dat ze zelf geen Boko Haram genoemd willen worden, dat jijzelf uit Nederland komt en men in Nigeria met een andere bril tegen de zaken aankijkt. ‘Wees niet arrogant over het resultaat, ben transparant over de aanpak en eerlijk over je subjectiviteit”, beveelt Stravens aan.

Nog één keer richt het publiek de pijlen op Van Luling: “Waarom schrijven jullie nooit over Boko Haram?” Het antwoord is een les in nieuwsrealiteit: “Er worden zoveel aanslagen gepleegd en, hoewel we dat niet meewegen, het wordt ook bijna niet gelezen.” Dus ja, wie is er nou te vertrouwen, de journalist of de lezer?

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.