De Nederlandse universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen hebben overeenstemming bereikt met wetenschappelijke uitgeverij Elsevier over gratis toegankelijke publicaties en open science.

Dat hebben ze vandaag samen bekendgemaakt. In december sloten de partijen een ‘raamovereenkomst’ die nader uitgewerkt moest worden. Dat is nu gebeurd. Met de overeenkomst is meer dan 80 miljoen euro gemoeid.

Nederlandse onderzoekers kunnen nu in 95 procent van de Elsevier-titels in open access publiceren. Hun artikelen zijn dan voor iedereen vrij toegankelijk, dus ook voor geïnteresseerde buitenstaanders. De overeenkomst geldt tot en met het jaar 2024.

Niet The Lancet

Tot die laatste 5 procent, waar de instellingen en Elsevier nog over doorpraten, behoort onder meer het gerenommeerde medische tijdschrift The Lancet, al vallen enkele verwante tijdschriften (zoals The Lancet Public Health en The Lancet Microbe) wel onder de overeenkomst.

Er zijn met Elsevier ook afspraken gemaakt over open science: dat is het streven naar zoveel mogelijk openheid in alle stadia van de wetenschap. Niet alleen de uitkomst van het onderzoek, maar ook de onderliggende data en afwegingen zouden dan openbaar zijn.

Abonnementen

Nederland wil dat al het publiek gefinancierde onderzoek gratis voor iedereen toegankelijk wordt. Ook in de Europese Unie is dat het streven. Wetenschappelijke uitgevers als Elsevier stribbelden lang tegen: zij verdienen geld met abonnementen. Zij hebben bovendien de meest gerenommeerde tijdschriften in handen, waar wetenschappers graag in publiceren.

Bij open access en open science is het verdienmodel omgedraaid: je betaalt niet om te lezen, maar om te publiceren. In plaats van abonnementsgeld krijgt de uitgever dus publicatiegeld, terwijl veel meer mensen toegang krijgen.