De jongste generatie rechtenstudenten kreeg deze week eeuwenoude rechtsboeken onder ogen. De conservator van de VU toonde de 17de-eeuwse boeken op groot scherm en vertelde hoe het drukken van boeken ging in die tijd.
“Voordat we beginnen zet ik even de wekker.” Docent Hylkje de Jong draait aan het wieltje van een kookwekker. “Zo, twintig minuten voor vijf boeken, dat moet kunnen toch?” Conservator Willemien van Dijk van de Universiteitsbibliotheek gaat maar akkoord, veel keus heeft ze niet.
In het hoorcollege rechtsgeschiedenis van maandag kunnen zo’n 150 eerstejaars rechten op groot scherm kijken naar eeuwenoude rechtsboeken. Uit de 17de-eeuwse werken lezen ze fragmenten voor het vak. Normaal online, nu kunnen ze de boeken in het echt aanschouwen.
Niet restaureren
Van Dijk vertelt over de boeken, De Jong stelt de camera scherp en stelt vragen. “Dit is de Inleiding tot de Hollandsche rechts-geleertheyt van Hugo de Groot”, vertelt Van Dijk bij een effen blank boek. “De kaft is van perkament. Dat is dierlijk materiaal dat bewerkt is. Het boek valt een beetje uit elkaar, zoals je ziet. Dat ga ik niet laten restaureren, want daardoor kun je de samenstelling van zo’n boek juist goed zien.”
Van Dijk bladert naar een pagina met afbeeldingen. “Hier links zie je Hugo de Groot zelf afgebeeld en rechts is een afbeelding van het Hof van Holland.” De Jong pauzeert Van Dijk en gooit een kubusmicrofoon de zaal in. “Tim, wat staat er in dit boek?” Met enige hulp weet Tim het antwoord: Romeins en inheems recht.
In het volgende boek vestigt Van Dijk de aandacht op een bijzondere geïllustreerde letter I, met een arend erbij. “Dat is het symbool voor de apostel Johannes. Dat houtblokje heeft de drukker kennelijk eerder gebruikt voor het drukken van de Bijbel of ander religieus materiaal.” In het boek staat tekst in het Latijn, Grieks en Hebreeuws, rechtop en cursief. “Je ziet dat de drukker veel losse loden letters in huis moest hebben om dit te kunnen drukken.”
Scheef gedrukt
Bij de titelpagina van het derde boek merkt De Jong op dat het allemaal behoorlijk scheef gedrukt is. Van Dijk: “Inderdaad. Deze pagina moest drie keer onder de drukpers, eerst om de zwarte letters te drukken, dan de rode en dan de kopergravure. Daarom staan ze niet helemaal netjes recht onder elkaar op de pagina.”
Als de wekker gaat na twintig minuten zijn De Jong en Van Dijk halverwege het vierde boek. “We gaan nog even door”, zegt De Jong. Gegniffel in de zaal. De studenten worden vervolgens uitgenodigd om in de pauze de boeken zelf ook te voelen en door te bladeren, maar kennelijk vinden ze kijken al genoeg.
Over de schouder
“We kunnen niet dichter in die oude tijd komen dan door over de schouder mee te kijken met degene die het boek toen heeft gebruikt”, verklaart De Jong in de pauze waarom ze dit doet tijdens haar hoorcollege. “Veel studenten weten niet dat de oude boeken, waar we voor het vak fragmenten lezen, nog bestaan. Maar dat is zo en dat is uniek.”
Van Dijk: “Ik laat zien wat ze op dit moment lezen, voor de historische context. Ik vertel wat over de drukker, de binder, de productie van tekst. Dat ging vroeger heel anders dan hoe het nu gaat.” De Jong: “Het zijn weetjes die je normaal niet ziet.” Ze kijkt op haar horloge. “Maar nu moeten jullie de zaal verlaten, want we gaan weer verder.”