Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
29 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Joris Koene (links) en Jonathan Ho

Het verstoorde seksleven van mensen en slakken

Onderzoeksfinancierder ZonMw koppelt wetenschappers aan kunstenaars om kunst te maken met wetenschappelijk onderzoek als basis. Dierecoloog Joris Koene van de VU werkt met designer Jonathan Ho aan een laboratoriumtempel die is gewijd aan gender-fluidity.

Dierecoloog Joris Koene bestudeert hermafroditisme in de dierenwereld vanuit evolutionair perspectief. Daar is het heel normaal om zowel man als vrouw te zijn: slakken, wormen en sponzen zijn bijvoorbeeld tweeslachtig. “Alleen bij insecten en zoogdieren is het geen functionele voorplantingsstrategie”, aldus Koene. “Bij mensen wordt hermafrodiete ontwikkeling vooral gezien als een medisch probleem, een fout in de genetische opmaak.”

Maar volgens designer Jonathan Ho is de moderne mens een hermafrodiet uit eigen vrije keuze. “We hebben de mogelijkheid om van gender te veranderen door middel van hormoon-therapie of door vrouwenkleren aan te trekken als man, of mannenkleren als vrouw. We kunnen kiezen voor geslachtsverandering en toch een gezin starten, de manier waarop we ons voortplanten is op alle mogelijke manieren aan het veranderen”, aldus Ho.

Vervagende grenzen

De twee werken aan een kunstproject in het kader van gender-fluidity, de vervagende grenzen tussen de verschillende genders. “Het wordt een belevingskunstwerk, een kruising tussen een tempel en een laboratorium waar gender-fluidity wordt gevierd”, legt Ho uit. “De wanden worden bewegende beelden van parende slakken gejumeleerd met die van moderne dansers, op de grond komt een tapijt te liggen met digitale afbeeldingen van slakken waar experimenten mee zijn gedaan.”

Ho wil de dierenwereld als voorbeeld nemen voor het “reprogrammeren” van de menselijke seksualiteit. Daarvoor maakt hij gebruik van de kennis van Koene.

De twee zijn gematched door de organisatie van de Bio Art & Design Award (BAD), een initiatief van onderzoeksfinancierder ZonMw, die jonge kunstenaars en ontwerpers wil stimuleren om de wereld van biokunst en -design te verkennen. Wetenschappers en kunstenaars/designers moeten een voorstel indienen, ontmoeten elkaar via speed-date-sessies en zo wordt een aantal van hen aan elkaar gekoppeld. Afgelopen maand werden op het Border Sessions Festival in Den Haag drie teams uitgeroepen tot winnaar van de BAD Award. Koene en Ho vormen één van die winnende teams. Ze krijgen 25000 euro om hun kunstproject te bouwen.

Agressief seksleven

Ho is gefascineerd door het slakkenonderzoek van Koene. “Omdat het seksleven van slakken vrij agressief is”, zegt hij. Slakken schieten pijlen in elkaar om hormonen te injecteren die ze ontvankelijk maakt voor het sperma van een andere slak. Daarbij voltrekt zich eigenlijk een proces waarbij één van de twee meer vrouw wordt, en de ander meer man. De paring is een ingewikkeld proces, waarbij ook de vorm van het slakkenhuis een belangrijke rol speelt.

“Wij willen ermee experimenteren”, legt Ho uit. “We willen bijvoorbeeld de vorm van dat slakkenhuis veranderen, voorzien van ornamenten, als bij een fetisj, om te zien hoe hun paringsgedrag daardoor wordt beïnvloed.”

Is Koene niet bang voor protesten vanuit de dierenactivistenhoek? Is het ethisch om deze experimenten te doen? Koene antwoordt dat de gebruikte slakken geen wettelijke proefdieren zijn. “Daardoor kunnen we in principe alles met ze doen wat we zouden willen. Maar als wetenschapper ben ik natuurlijk wel constant bezig met de vraag of we, wat we kunnen doen, ook zouden moeten doen. We hebben daar net nog een uitgebreide discussie met elkaar over gehad”.

“We hakken ze niet in stukjes of zo”, zegt Ho. “We manipuleren ze alleen maar door wat ornamentjes op te plakken.” – “Het is in essentie niet anders dan het manipuleren van uiterlijke kenmerken, net als in klassieke seksuele selectie-experimenten”, aldus Koene. “Denk aan het klassieke staartlengte-experiment van Malte Andersson”.

Vrouwelijke identiteit

Een vriend van hem had hem ook al gezegd dat hij dat wreed vond. Misschien is het nog wel wreder dan in stukjes hakken, het seksleven van de diertjes verstoren.

“Maar dat is precies wat er al millennia lang met het seksleven van mensen gebeurt”, zegt Ho ad rem. “Dat wordt verstoord door porno, door de commercie, door de reclamewereld. Ik heb daar een ontzettend interessant boek over gelezen van de socioloog Erving Goffman, over hoe de vrouwelijke identiteit een creatie is van de reclamewereld. Wat wij sexy vinden, is bepaald door de popcultuur.”

Ho wil zien of bij dieren op dezelfde manier kan worden beïnvloed wat zij ‘sexy’ vinden. “De installatie moet een snail-palooza worden die de bezoeker laat reflecteren op zijn eigen seksuele identiteit.”

Het werk zal eind november worden tentoongesteld in de MU Artspace in Eindhoven.

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.