Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Campus
& Cultuur

Een VU-hoogleraar portretteren doe je (niet) zo

“Problematisch” vindt theologiedecaan Ruard Ganzevoort een tentoonstelling van portretten van VU-hoogleraren in het VU-hoofdgebouw. “Er hangt ook een portret bij van een hoogleraar met een duister nationaalsocialistisch verleden, als de belichaming van een academisch ideaal”, zegt hij tijdens een discussie over de tentoonstelling, gisteren in het VU-debatcentrum 3D.

Ganzevoort doelt op het portret van theoloog Frederik Grosheide (1881 – 1972) die volgens Trouw niet tegen een beperking van burgerrechten voor Joden in Nazi-Duitsland was, maar ‘om’ ging na de Kristallnacht van 1938.

Voorafgaand aan het debat gaan de deelnemers in groepjes de portretten langs, om er met elkaar over te praten. Daarbij wordt de ‘visual thinking strategy’ gehanteerd, een methode om te leren waarnemen en onderzoeken door naar kunst te kijken.

Dat is best grappig. De begeleider van het groepje waar Ad Valvas zich bij heeft aangesloten, blijft wat langer staan bij een portret van emeritus hoogleraar Peter Hollander, een hyperrealistisch werk waarop de bewegingswetenschapper voor een schoolbord staat. De hooggeleerde heer krijgt snoeihard commentaar op zijn houding, zijn lichaamstaal en zijn sjofele jasje. De één vindt hem autoritair, een ander “eerder zielig”. “Hij lijkt op een wiskundeleraar die eigenlijk professor had willen zijn.”

Harde blikken

Later staat hetzelfde groepje voor de fotoportretten van drie vrouwelijke hoogleraren. Die worden aanmerkelijk milder beoordeeld. Zo stralen ze volgens de één “zelfbewustzijn” uit en valt het een ander op dat ze “geen harde blikken” hebben. In tegenstelling tot de hoogleraar in het sjofele jasje worden de drie vrouwen sympathiek gevonden.

De portretten hebben volgens bewegingswetenschapper Katinka van der Kooij, later in 3D, “weinig te maken met de wereld waarin ik leef. Ze geven niet mijn idee van een ideale universiteit weer.” Aan de VU zijn de meeste portretten opgeslagen in het kunstdepot, maar in Utrecht, waar Van der Kooij ook heeft gewerkt, hangen ze overal. “Daarbij viel de uniforme witte mannelijkheid op.”

De meeste portretten tonen hoogleraren in zwarte toga’s, al dan niet behangen met koninklijke onderscheidingen. “Ze representeren een machtshiërarchie en dat is gevaarlijk, daar moeten we ons bewust van zijn”,  zegt Ganzevoort. Hij krijgt de lachers op zijn hand met een voorstel alle portretten in stukjes van drie bij drie centimeter te knippen en er een reusachtige collage van te maken. In plaats van statige portretten van hoogleraren zou de VU volgens hem vol moeten hangen met portretten van kinderen in de sloppenwijken van Jakarta, “van de mensen voor wie we het doen.”

Weinig divers

De naam van de expositie in het hoofdgebouw is ‘How to portray a professor?’, hoe moet je een hoogleraar portretteren? Van der Kooij oppert dat alle VU-hoogleraren op een manier zouden moeten worden geportretteerd die hun diversiteit laat zien, maar tegelijk ook de VU-identiteit uitstraalt. “Alleen is het helemaal niet helder wat die VU-identiteit precies is.”

De gewoonte om alle VU-hoogleraren te portretteren hield ergens in de jaren zestig op, vertelt Liselotte Neervoort, conservator Academisch Erfgoed van de VU. Daarna werd het alleen nog incidenteel gedaan, afhankelijk van de faculteit waaraan de hoogleraar verbonden was. Bij een tentoonstelling van de portretten in 2010 was het de samenstellers opgevallen hoe weinig divers de collectie was en werd er een serie fraaie foto’s gemaakt van vrouwelijke hoogleraren.

Bij de faculteit Theologie & Religie leverde het een dilemma op, vertelt Ganzevoort. Want hoe moest je die ophangen, de levende gefotografeerde vrouwen naast de geschilderde dode mannen?

De expositie is nog tot 30 maart te zien in de ruimte om de VU-aula heen.

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.