.JPG)
“Ik ben niet de wetenschap ingegaan om de linkse boodschap te verspreiden, maar ik ben wel linkser geworden door de wetenschap”, zei hoogleraar politicologie Bastiaan van Apeldoorn in zijn oratie.
‘De mondiale geopolitieke economie en de crisis van de elite’, is de titel van de oratie van hoogleraar Bastiaan van Apeldoorn. Hij sprak op 3 oktober over de Amerikaanse machtselite en de veranderende wereldorde. Hij bekende een linkse hoogleraar te zijn. Daarmee verklapt hij geen geheim, want hij zit al vier jaar voor de SP in de Eerste Kamer. Hij maakt er wel een politiek statement mee. Verschillende politici roepen dat universiteiten cultuurmarxistische bolwerken zijn. Forum voor Democratie heeft zelfs een meldpunt om linkse docenten aan te geven. Op aandringen van toenmalig VVD-kamerlid Pieter Duisenberg, nu voorzitter van VSNU, onderzocht de KNAW hoe het gesteld is met de academische vrijheid. Volgens de KNAW zijn universiteiten behoorlijk pluriform en is er geen sprake van politieke indoctrinatie. Wetenschappelijke criteria staan centraal.
Hoezo bent u linkser geworden?
“Van huis uit was ik al links. Meegekregen van mijn ouders, met een principieel pacifistische vader. Ik was aanvankelijk wat gematigder en vond sommige linkse idealen niet zo realistisch. Door mijn studie politicologie aan de UvA heb ik meer inzicht gekregen in de diepere gelaagdheid van de werkelijkheid. Oorlog, onrecht en ongelijkheid ontstaan niet zomaar omdat er slechte mensen aan de macht zijn. Het heeft te maken met structurele machtsongelijkheid. De kritische rol van de sociale wetenschappen is om die structuren te analyseren en bloot te leggen vanuit het idee dat die structuren niet van nature zijn gegeven, maar door mensen gemaakt. En dus kunnen veranderen. Maar dat gaat niet zomaar met een beetje goede wil. Er is echt een radicale structuurverandering nodig.”
Wat verstaat u eigenlijk onder links?
“Voor mij staan daarbij ongelijke sociaaleconomische verhoudingen centraal. Het gaat om het streven naar gelijkwaardigheid en solidariteit. Het is kritiek op het kapitalistisch systeem.”
Volgens u is alle wetenschap waarden gebonden?
“Ja. Ook de exacte wetenschappen gaan uit van bepaalde vooronderstellingen van wat waarheid is en kennen paradigma’s. Daarmee hebben hun theorieën ook invloed op de maatschappij. Daar is niks mis mee, maar je moet er als wetenschapper wel transparant over zijn. Dat is trouwens een grondgedachte van de VU. Wetenschap is altijd waardengeboden.”
Volgens sommige politici zijn universiteiten linkse bolwerken. Hoe ziet u dat?
“Dat valt best wel mee, of misschien wel tegen. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw waren er wellicht hier en daar wat uitwassen waarbij politieke opvattingen belangrijker waren dan wetenschappelijke criteria, maar dat is nu echt voorbij. Aan de universiteiten staat de wetenschap centraal. En er zijn ook rechtse hoogleraren. Neem Paul Cliteur. Die is fractievoorzitter voor het Forum voor Democratie in de Eerste Kamer en hoogleraar in Leiden. De universiteit is behoorlijk pluriform, constateerde de KNAW na een onderzoek op verzoek van de Tweede Kamer.”
Hoe reageren uw studenten?
“Ik ben altijd open over waar ik politiek sta. Op het eerste college vertel ik dat ik senator voor de SP ben. Maar ik ben voor pluriform onderwijs. Ik laat verschillende benaderingen en theorieën zien, en moedig hen aan hun eigen kijk daarop te ontwikkelen. Dat vinden studenten interessant. En ze zijn mondig genoeg.”
Van Apeldoorn heeft zijn oratie in z’n geheel op zijn website staan.