Had de organisatie langer moeten zoeken naar zwarte sprekers? Ja, dat had ze moeten doen, omwille van de weerspiegeling en omwille van Martin Luther King jr.
Die kritiek verwoordde een van drie muzikanten van Zwart Licht dat de intermezzo’s verzorgde. Maar is de avond daardoor mislukt? Helemaal niet. De sprekers, van diverse komaf overigens, toonden allemaal aan hoe actueel het gedachtegoed van King nog is. Helaas, want zijn droom is nog steeds geen werkelijkheid. En daardoor is dit alweer de achtste Martin Luther King-lezing. VU-bestuursvoorzitter Jaap Winter memoreerde hoe King in oktober 1965 zijn eredoctoraat aan de VU ontving in de Julianafoyer van het Concertgebouw. “Daarmee vergeleken is hoe we nu aan de VU onze eredoctoraten uitreiken bijna lullig”, zei hij.
Studenten: potentiële helden
Acteur Nasrdin Dchar verzorgt de hoofdmoot, de lezing. Hij doet eerst alsof hij een spreekbeurt over rassenhaat houdt op zijn middelbare school. Even later vertelt Dchar dat hij die ook echt heeft gehouden: op hav0-2 in Bergen op Zoom. Al heel vroeg was hij bezig met identiteit en voelt zich vereerd om de puberende havoklas nu te kunnen verruilen met studenten: “potentiële helden van de toekomst”, aldus Dchar. “Je wordt vrij geboren, niet als allochtoon of vluchteling. Het is de mens zelf die labelt en ketent.” Nu Wilders geen premier wordt, is hij geenszins gerustgesteld. Want hij is boos op de populisten. “Die boosheid is als een vastzittende spier die een liefdevolle massage nodig heeft […] De grootste vrijheid is je vijanden met liefde bejegenen. Liefde boven haat verkiezen, daarmee bevrijd je jezelf.” Dchars droom is wakker te worden zonder angst voor de ander.
Daarop aansluitend vraagt Manuela Kalsky, bijzonder hoogleraar theologie en samenleving, zich in haar gesproken column af of de zachte krachten zullen overwinnen met Trump en Poetin aan het roer. Kalsky: “Toch klinkt altijd de stem van de profeten, die oproept tot ommekeer, tot compassie. Neem je verantwoordelijkheid, het is nooit te laat. Zie je identiteit als kracht.”
Oproep tot microrevolutie
Sinan Çankaya, universitair docent bestuurswetenschappen en politicologie, vindt dat we het ongemak niet uit de weg moeten gaan. Woede en verdriet ook niet. Die kunnen constructief zijn. “Lauwwarme acceptatie is bijvoorbeeld sluipender dan directe afwijzing.” Hij pleit voor de microrevolutie, het geweldloze overtreden van sociale regels, grensverleggende ontmoetingen, moments of freedom.” De grootste verantwoordelijkheid ligt bij de witte Nederlander. Bij de discussie aan het eind vraagt iemand om een concreet voorbeeld. “Als jij bijvoorbeeld een heel foute grapt hoort, grijp je dan in?” vraagt Çankaya. Dat soort dingen in het alledaagse leven is een begin van de microrevolutie.
Gisteravond was het auditorium afgeladen en het publiek divers. Precies 49 jaar na de moord op King worden ook de beelden getoond hoe Robert Kennedy de aanslag bekendmaakte aan het publiek in de VS. En was er nog een kort gesprek met VU-alumnus Jaap Blaak die de eer had om de hand te schudden met Martin Luther King jr in 1965. Helaas onderbrak presentatrice Hella van der Wijst hem enkele keren. Zij vroeg om de korte versie, terwijl de zaal aan zijn lippen hing. Onbegrijpelijk.
Freedom at last
Op de folder die het publiek kreeg bij binnenkomst stond ook vermeld hoe Martin Luther King in 1965 de VU-studenten toesprak een dag na de uitreiking van zijn eredoctoraat.
And so I can sing as you sang so beautifully as we walked in, we shall overcome, we shall overcome, deep in my heart, I do believe. We shall overcome and with this faith we will be able to hue out of the mounting of despair, the stone of hope and speed up that glad day when all of God’s children, black men and white men, Jew and Gentiles, Protestants and Muslims, Muslims and Hindus, all of God’s children will be able to join hands and singing the words of the old negro spiritual, free at last, thank God almighty, we are free at last.
Thank you.