Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Corruptie is veel complexer dan we denken

Nederlanders en andere Noord-Europeanen kloppen zich altijd tevreden op de borst omdat ze zo vrij van corruptie zijn, in tegenstelling tot het Zuiden. Maar dat ligt veel genuanceerder, zegt VU-historicus Ronald Kroeze, die samen met zijn UvA-vakbroeders André Vitoriá en Guy Geltner een historisch overzicht van corruptie en corruptiebestrijding heeft geschreven: ‘Anticorruption in history’.

“Nederland en de Scandinavische landen prijken altijd bovenaan de lijstjes van corruptievrije landen en als je kijkt naar kleine corruptie, omkoping van politiemensen en dergelijke, lijkt dat terecht”, aldus Kroeze. “Maar wij hebben wel hele grote complexe corruptiezaken, zoals de bouwfraude van een paar jaar terug, en vorig jaar nog moest SBM Offshore 238 miljoen euro boete betalen wegens belangenverstrengeling in Brazilië. En hoe zit het met belastingparadijs Nederland? Veel mensen noemen dat belastingontduiking en dus corruptie, anderen zeggen dat het alleen maar gebruikmaking is van de mazen in de wet.”

Systeemkritiek

Het is maar wat je corruptie noemt, vindt Kroeze. “En tegenwoordig wordt er een heel enge definitie van het woord gebruikt. Maar historisch gezien houdt corruptie veel meer in dan omkoping, gaat het om belangenverstrengeling, gebrek aan moraal, wordt de beschuldiging gebruikt om een staatssysteem te bekritiseren of om privileges aan de kaak te stellen die leden van de elite elkaar gunnen.”

Het is een kwestie van cultuur en context, zegt Kroeze, en daarom moeilijker te benoemen dan beleidsmensen en media vaak denken. “Voor hen is het klare zaak en is een land als Griekenland corrupt en Duitsland niet. Maar als Noord-Europese banken een land failliet laten gaan omdat ze daar zelf beter van worden, wat is dat dan?”

Niet-historici menen ook vaak dat er in landen als Nederland een keerpunt is geweest waarop voorgoed werd afgerekend met corruptie. “Een moment waarop het ancien régime ophield te bestaan en alles goed was, maar uit ons onderzoek blijkt dat daarvoor geen enkel bewijs is. En het lijkt makkelijk om vast te stellen dat een land als Roemenië, waar duizenden ambtenaren zijn veroordeeld voor corruptie, corrupter is dan Nederland, met enkele tientallen veroordelingen, maar dat is dus alleen als je een zeer beperkte definitie van corruptie hanteert.”

Politiek wapen

De beschuldiging van corruptie is volgens Kroeze ook een machtig politiek wapen. “Nederland legitimeerde de kolonisatie van het huidige Indonesië ermee, want er werd een einde gemaakt aan de corruptie van de lokale vorsten. Tegenwoordig wordt er het ingrijpen in landen als Griekenland mee gerechtvaardigd.”

En politici als Baudet gebruiken de beschuldiging om het huidige politieke systeem mee te diskwalificeren. “Sommige mensen vinden dat hij een punt heeft, want het is toch ook zo dat het partijstelsel maar twee procent van de kiezers vertegenwoordigt, dat elkaar alle baantjes gunt? Het hangt helemaal af van de definitie.”

Oké, maar wat schieten we op met al dat gerelativeer? Hoe moeten we verder na lezing van Kroezes boek?

Absolute zekerheden

“Een one-size-fits-all-oplossing is er niet”, aldus Kroeze, en absolute zekerheden leveren we inderdaad niet. Je moet echt de casuïstiek induiken om iets op te lossen en onze conclusie is dat je meer tijd nodig hebt en verschillende oplossingen om verschillende problemen aan te pakken.”

Het boek Anticorruption in history is uitgegeven bij Oxford University Press en wordt 15 januari gepresenteerd in Spui25.

 

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.