Ieder jaar neem ik me voor geen bullshitbegrippen meer te gebruiken. Dit zijn begrippen die lekker klinken, maar aantoonbaar onzin zijn. Ze hebben een aura van objectiviteit door de hoge mate van detail en worden onderbouwd met mooie ronde cijfers. Op het eerste gezicht lijken ze dus volstrekt logisch en plausibel, maar eigenlijk is er geen chocola van te maken. Denk aan het modewoord ‘ondermijning’. Vroeger noemde men dat georganiseerde criminaliteit. Dit begrip had een afgebakende definitie. Maar onder ondermijning kan alles vallen, van hangjongeren tot te veel ijswinkels in één straat.

Bullshit lijkt een ongeschikt woord om iets af te doen als onwetenschappelijk. Daarvoor gebruiken mijn collega’s andere termen. Ze zullen beweren dat een bepaald inzicht onvoldoende steun vindt in de empirie. Dat is een nette manier om te zeggen dat ze dat inzicht eigenlijk drie keer niks vinden. Charlatanerie en obscurantisme zijn weer andere ingewikkelde woorden om iets als gebakken lucht af te serveren.

Zo zou Michel Foucault het werk van zijn collega-filosoof Jacques Derrida getypeerd hebben als een obscurantisme terroriste, wat zoveel betekent dat Derrida er een strategie op nahield om zo te schrijven dat de inhoud ervan niet was vast te pinnen.

Een van de weinige wetenschappers die wél over bullshit heeft geschreven, is Harry Frankfurt, emeritus hoogleraar aan de universiteit van Princeton. In On Bullshit schrijft hij dat bullshit verschilt van de leugen omdat de leugenaar zich nog druk maakt om de waarheid. De leugenaar kent de waarheid, maar geeft er bewust een andere draai aan. Bullshit daarentegen gaat voorbij aan het onderscheid tussen leugen en waarheid. Elk greintje respect voor de waarheid is bij bullshit verdwenen. Omdat bullshit schijt heeft aan de waarheid, zo meent Frankfurt, is ze een grotere vijand van de waarheid dan de leugen.

Vraag aan iemand naar het grootste bullshitgebied en hij zal de reclamewereld of de politiek noemen. Hierin worden meningen verkondigd als vaststaande feiten. Mij lijkt dat de wetenschap ook vol met bullshit zit. Studenten kunnen er in de colleges een spel van maken. Laten we het Bullshit-Bingo voor wetenschappers noemen. Ik noteer alvast wicked problems, vloeibare netwerken, out-of-the-boxdenken en de lone wolf.