Onafhankelijke journalistiek over de Vrije Universiteit Amsterdam | Sinds 1953
28 maart 2024

Wetenschap
& Onderwijs

Seculiere samenleving maakt jonge moslims en christenen geloviger

Antropoloog Daan Beekers, nu werkzaam aan de Universiteit Utrecht, promoveerde gisteren cum laude aan de VU op zijn proefschrift over de geloofsbeleving van jonge moslims en christenen in Nederland. Zijn conclusie: in het overwegend seculiere Nederland zijn jonge gelovigen kwetsbaar, maar is hun religieuze toewijding des te groter. 

Maakte de oppositie het je moeilijk bij de promotie? 

“Het was een pittige ondervraging, inderdaad. Eén van mijn opposanten stelde dat gelovigen kwetsbaar zijn door het geloof zelf, dat hen hoge doelen oplegt.”

Daar zit iets in, zou ik zeggen.

“Zeker, maar mij gaat het om de combinatie van die religieuze ambities en de context van een seculiere samenleving die het een gelovige moeilijk maakt. In Nederland vormen moslims en christenen een minderheid. Dat is anders dan wanneer je ergens woont waarin vrijwel iedereen moslim of christen is. Als moslim in Marokko heb je overal het geloof om je heen. Dan heb je bijvoorbeeld de oproep tot gebed vanuit de moskeeën en zelfs als je zelf niet zo heel erg bezig bent met de gebedstijden, word je eerder door je omgeving gestimuleerd je eraan te houden. Anderen nemen je mee naar de moskee. Hier in Nederland moet je je geloof constant zelf voeden om het niet te doen verslappen.” 

Orthodoxe interpretatie

En dat hebben moslims gemeen met christenen? 

“Ja. We zijn gewend om moslims en christenen als twee gescheiden groepen te benaderen, de ‘allochtone’ moslims en de ‘autochtone’ christenen, maar ik laat in mijn proefschrift zien dat je ze juist heel goed naast elkaar kunt plaatsen. Beide groepen hebben een vergelijkbare positie in een seculiere context, die soortgelijke worstelingen oplevert. Ik denk dat dit mede verklaart waarom zowel jonge moslims als jonge christenen vatbaar blijken te zijn voor een orthodoxe interpretatie van hun geloof. Ze zijn vaak serieuzer bezig met het geloof dan hun ouders. Dus die seculiere context maakt ze kwetsbaarder, maar tegelijkertijd is die een impuls voor een grotere religieuze toewijding.” 

Je hebt veldwerk onder moslims en christenen gedaan, begrijp ik? 

“Ja, ik ben antropoloog, dus dan doe je veldwerk. Ik heb een jaar meegelopen met christelijke en islamitische jongeren in Rotterdam, Den Haag en Ede, bij studentenverenigingen, bijbelgroepen, ik ben naar moskee- en kerkdiensten geweest en ik 48 jongeren geïnterviewd, de helft islamitisch en de helft christelijk.”

Multiculturele samenleving

Lieten die jongeren je zomaar toe? 

“Over het algemeen wel. Alleen in Rotterdam moest ik iets meer moeite doen bij een christelijke studentenvereniging. In Ede was dat makkelijk. Ik vermoed dat dit komt doordat ze daar in een overwegend christelijke omgeving leven, naar een christelijke hogeschool gaan en lid zijn van christelijke verenigingen. Ze vonden het leuk om de inbreng van een buitenstaander als ik te krijgen. Maar in Rotterdam zitten die christelijke jongeren in een pluriforme stad waar ze al genoeg met niet-christenen in aanraking komen. Voor hen biedt de christelijke vereniging een veilige omgeving waar ze weer onder geloofsgenoten kunnen zijn.” 

Vroeger gingen antropologen altijd Indianenstamen en zo observeren, de laatste tien jaar is het heel populair om veldwerk in eigen land te doen.

“Dat heeft alles te maken met de multiculturele samenleving. Andere culturen kun je prima hier bestuderen en door de globalisering is het vreemde naar hier gekomen en het eigene naar elders gegaan. Als antropoloog maak ik het eigene vreemd en het vreemde eigen. Dus ik bestudeer een gemeenschap in mijn eigen samenleving door er als een buitenstaander naar te kijken. Daardoor wordt de scheidslijn tussen zogenaamde allochtonen en autochtonen ook minder duidelijk. Naar moslims kijk ik dus niet a priori vanuit hun migratieachtergrond. Die hebben moslims vaak wel, maar het zijn ook mensen die in Nederland zijn opgegroeid en door Nederland gevormd.” 

Seksualisering

Je ontdekte zelfs dat jonge moslims meer thuis zijn in de Nederlandse steden dan jonge christenen. 

“Dat was voor mij een verrassende uitkomst. Veel christelijke jongeren die ik sprak, woonden nog maar een paar jaar in de stad, waar ze naartoe gingen vanwege hun studie. Die kwamen uit de provincie waar de omgeving vaak veel christelijker is. Die moesten erg wennen. Maar de jonge moslims zijn in de stad opgegroeid en voelen zich er thuis. Die ergeren zich watminder aan grotestadsverschijnselen als lingeriereclame, omdat ze weten dat dat nou eenmaal bij het seculiere Nederland hoort. Maar de christenen noemden vrijwel allemaal als grootste ergernis die reclameuitingen en wat ze zagen als seksualisering. 

Wat is de grootste ergernis van moslims? 

“De intolerantie. Dat hebben christenen minder omdat tegenwoordig moslims meer blootstaan aan kritiek dan christenen. Tegelijkertijd vinden ook christenen het moeilijk om zichzelf te zijn, hoor. Een jongen vertelde bijvoorbeeld dat hij in de trein de bijbel bijna niet durft te lezen, want dan schaamt hij zich een beetje. Ik heb ook een focusgroepdiscussie met christelijke en islamitische jongeren belegd en toen we daar over vooroordelen te spreken kwamen, concludeerde een moslima op basis van wat de christenen vertelden: “wij moeten steeds bewijzen dat we geen mensen vermoorden en jullie moeten steeds bewijzen dat jullie niet suf zijn.” 

Homo’s en afvalligen

Dagblad Trouw schonk aandacht aan je proefschrift, en lijkt nogal geïntrigeerd door je bevinding dat jonge moslims zich helemaal niet van de samenleving afkeren, zoals je vaak leest en hoort. 

“Dat is niet mijn belangrijkste bevinding, maar het is wel een conclusie inderdaad. Tijdens het veldwerk viel het me op dat er een grote kloof gaapt tussen de belevingswereld van de moslims zelf en het debat over moslims, dat vooral gaat over hoe moslims bijvoorbeeld tegen homo’s en afvalligen aankijken. Maar daar zijn die moslims helemaal niet zoveel mee bezig. Die draait het vooral om hun eigen band met God en ze proberen zo goed mogelijk te leven en niet teveel te zondigen.” 

Jammer dat de media zo’n eenzijdig beeld van moslims neerzetten. 

“Ik begrijp wel dat er veel aandacht is voor moslims met radicale ideeën, want met IS en andere gewelddadige groeperingen zijn daar terechte zorgen over. Maar we moeten uitkijken dat er niet teveel gefocust wordt op een kleine groep die bereid is geweld te gebruiken tegen andere mensen, en uit het oog verliezen dat de meeste moslims op een vreedzame manier met hun geloof bezig zijn.” 

Reageren?

Houd je bij het onderwerp, en toon respect: commerciële uitingen, smaad, schelden en discrimineren zijn niet toegestaan. Reacties met url’s erin worden vaak aangezien voor spam en dan verwijderd. De redactie gaat niet in discussie over verwijderde reacties.

Velden met een * zijn verplicht
** je e-mailadres wordt niet gepubliceerd en delen we niet met derden. We gebruiken het alleen als we contact met je zouden willen opnemen over je reactie. Zie ook ons privacybeleid.